تماس با استادکار

09353097929 مشاوره و بازدید 

تأثیر نماهای تاريخی بر تصورات افراد

نما تاریخی

مقدمه : نمای بناهای تاریخی نســبت به نماهای جدید بيش ّ تر مورد توجه قرار میگیرنــد )2006, Renato and Marina; 1982., al et Herzog .) ّت می یابند که در از ایــن رو نمای بناهای تاریخی به این دلیــل اهمي ً می توان اذعان داشت تصویر ذهنی شهروندان تأثیرگذار هستند. اساسا که تصور ذهنی شهروندان از بناها، بر پایه نماهای آنها شكل ميگيرد )2000, Imamoglu .)

مطلب مرتبط:جهت نماکاری ساختمان کلیک کنید

به همین ترتیب نمای خارجی بناها بر محور فرم و ّت، مهمترين مؤلّفۀ ارزیابی و تأثیرگذاری بر تصویر ذهنی شهروندان کیفی در معماری قلمداد ميشــود )Gifford; 1999, Langton and Robbins 2001, Gifford and Brown; 2000., al et .)مطالعات متعددی همانند مطالعات )1974 Russell and Mehrabian ,و 1981., al et Russell و 2000., al et Gifford ،)نشــان میدهد که چگونه ارزیابی ناظران از معماری، وابسته به ارزیابی آنان از نماهای مختلف بناهاست. شهروندان اغلب تصویر ذهنی خود را از نمای بناهای تاریخی براساس عناصر بصری همانند شکلها، رنگها و شیوههای معماری تحلیل و ارزیابی میکنند. این بدین معنی است که عناصر بصری نمای بناهای تاریخی بر تصویر ذهنی شــهروندان تأثیرگذار است. از این رو، مقالة حاضر درصدد است عناصر عمدة بصری نماهای ساختمانهای تاریخی را، که بیشترین تأثیر را بر تصویر ذهنی شهروندان در محدودة مورد مطالعه دارند، تب یین کند. به منظور دســت‌یابی به این هدف مؤلّفههاي اثرگذار شناساسی شدند و براســاس آنها محور تاریخی خیابان تربیت مورد مطالعه قرار گرفته است. در مرور ادبیات موضوع در خصوص عناصر عمده بصری نماهای ّه‌ های مربوط به آن و دربارۀ چگونگی شکلگیری ســاختمانی و نظري تصویر ذهنی شهروندان از نماها، بحث شده است. 1 .نمای بناها و سيماي شهر نما وجه خارجی بناســت که ارزش و ســاختار آن را نشان میدهد )2004,Huxtable )بهگونــهاي كه ارتباط بین فضای داخلی و خارجی كالبــد بنا بر اســاس آن شــکل میگیــرد )2004, Hayashi )و تأثیر برجستهاي بر سيماي شهر دارد)1995., al et Moughtin؛ �1997AbuG 2007, Hui; 2004, Yeoh and Kong, hazzeh .)اين تأثير به حدي است كه هوكستابل متذكر ميشودك ّ ه حتي پلهای کنار بنا با نمای آن تعیین میشود. فضاهای شهری با نمای بناها، نمای بناهاي پیرامونی، چشمانداز محیط و خیابان را مشخص میکنند )2004, Huxtable .)به همین نحو، نمای بنا بر تمام ابعاد محیط کالبدی اجسام و ذهنی افراد تأثیر میگذارد ّههای تاریخی ّت موضوع را در مورد سيماي شهر و به تبع آن محل و اهمي به تصویر میکشد. نمای بناها رخدادهای متفاوتی را برای ناظران تداعی میکنــد )1995., al et Moughtin .)نماها اغلــب برای ارزیابی تصویر محدوده ّ هــاي تاريخي مورد توجه قرار میگیرند. در واقع تصویر ذهنی نماهای تاریخی از طریق عناصر بصری آن، که در معرض ارزیابی ناظر قرار میگیرد، قابل سنجش است. 2 .سابقه تاریخی طراحی و ساخت مصلی تصویر ذهنی نمــای بناهای تاریخی بيشتر از طریق عناصر بصری آن معرفي میشــود. ســبك معمــاری ),III Stamps; 1989, N 7, Hui; 2005, Karaman; 1991 ،)رنــگ، حجــم، ارزش ادراکي، مصالح )2007, Hui; 2005, Karaman )اشکال و عناصر حجيم بصري )2000., al et Gifford; 1997, Nasar and III Stamps ،)فرمها، سطوح و نورها )1982, Swirnoff )عناصر مهمی هستند که تصویر ذهنی نمای بناهای تاریخی را شــکل میدهند. خطوط منحنی و جزيیات تزيینی )1990, Frewald ،)ظرافــت و قریحههــا ),III Stamps; 1983, Nasar 20099., al et Akalin; 1999 )اجــزا و بافــت )�Aka; 1999, III Stamps 2009., al et lin )نیــز میتوانند تصویر ذهنــی نمای بناهای تاریخی را در اين محدودهها شــکل دهنــد )2000., al et Gifford .)از منظري ّر است متفاوت، عمر نمای ساختمان نیز در تصویر ذهنی تاریخ آن مؤث )2000., al et Gifford; 1997, Nasar and III Stamps .)همچنيــن مارينــا و رناتــو )2006, Renato and Marina )و هرزوگ و همكارانش )1982., al et Herzog )در مطالعات خود به این نتیجه رســيدند که ساختمانهای قدیمی نسبت به ساختمانهای جدیدتر، بيشتر مورد ّ توجه هستند. در واقع، قدمت نمای بنا بر ریشه و تصویر ذهنی تاریخی ّت و غنای بصری آن را میافزاید؛ چرا که افراد آن تأثیر میگذارد و كيفي با این مناظر ذهنی به لحاظ تعدد تصاویر ذهنی حسهای مختلفی را ّت بیشتری میکنند. ّت و صمیمی ّق و امنی تجربه و احساس تعل 3 .ارزیابی نمای بناهاي تاریخی ّت ارزیابی نمای ساختمانها تأکید کردهاند ّ مطالعات متعددی بر اهمي ),.al et Gifford); 2000, Imamoglu; 1999,Langton and Robbins 2001, Gifford and Brown and, 2000 .)تأکیــد فراوان بر این عناصر، ّت معماری محیط تا بسی ّ ار در خور توجه اســت؛ چرا که ارزیابی كيفي حدودی زیادی بر اســاس اشــکال کالبدی صــورت ميپذيرد. برخی مطالعات به اين نتيجه رسيدهاند که نه تنها اشکال کالبدی بلکه عوامل ّت ّ مشــخصی مانند بازخوردهای احساسی ناظران به ساختمان وكيفي ارزیابي معماری محیط ساخته شده را متأثر میسازند )and Mehrabian ,2000.,al et Gifford; 1999 ,McCleary and Baloglu; 1974 ,Russell 2004, Martyn and Beerli and .)كوتهريه در سال 2002 اذعان داشت كه ارزیابی شــهروندان از نمای بناهاي تاریخی بر اساس فرم، اطالعات ّتییا پیشزمینه، یا علم به عملکرد آن بناي تاريخي شکل میگیرد. هوی ّت نمای بناهای تاریخی بر اساس رنگ، مصالح و سهم معیارهای جذابی هریک از آنها تعریف شده است )2002, Coeterier .)براون و جيفورد در ّق، اصالت، دوام سال 2001 ،عوامل ادراکی، وضوح، پیچیدگی، حس تعل و معنیدار بودن را به عنوان عوامل ارزیابی نمای بنا بیان کردهاند. گروت در سال 1994 و جيفورد و همكاران در سال 2000 ،با بيان ديدگاههاي ّت مختلف دربارۀ معیارهای ارزیابی، یادآور شــدهاند که سنجش كيفي بصری وابســته به میزان یکپارچگی کالبدی و بصری مناظر دید است. نمای ساختمانها بيشتر بر اساس الگوهای مشخص ارزیابی ميشود )2000., al et Gifford; 1992, Nasar and Purcell .)برخی محققان در این زمینه بر این عقیده هستند که نمای بناها برحس ارزیابی ناظران از ّت کالبد تأثیرگذار اســت. از سوي ديگر، برخي مطالعات بر ارزیابی کلی نمای ســاختمان ّ ها، بر حسب لذت و انگیزشی که از مشاهدۀ نمای بنا حاصل ميشـ ود، تأكيد دارند )�Meh; 1974 ,Russel and Mehrab 1 ,Aspinall and, 2000. ,al et Gifford; 1976 ,rabian .)مشــابه این نتیجه را، كبوكو و كارمان در سال 2008 کامل و تأکید كردند که ارزیابی نمای بنا از طریق میزان وابستگی )خوشایندی یا ناخوشایندی(، انگیزش )تحریک‌آمیزي، کسالتآوري( و آرامبخشی )آرامشبخشي، پريشاني( به دست میآید. در نهايت، اين تحقيق نيز در جهت اهداف پژوهش، در بين همه نظریههای موجود در سنجش نمای بناها، بر تأثير بصري مؤلّفههاي كالبدي بناها تأكيد دارد. 4 .ناحیۀ مورد مطالعه خیابان تربیت یکی از دسترســیهای مهم در شهر تبریز است. این ّت تجاری بر مکان در گذشته نقش مسکونی داشت ولی به تدریج اهمي نقش مسکونی آن غلبه کرد و در نهایت به محور پیاده تربیت تبدیل شد. محور پیاده تربیت در قلب شهر و درون بافت تاریخی قرار دارد و هستۀ مركزی شهر را، از خیابان امام به بازار تبریز مرتبط ميسازد. مهمترین مراكز پیرامون این محل میدان ســاعت )كه عمارت قدیمی شهرداری ّت اين تبریز در آن واقع است( و بازار تبریز است. تا پیش از تبديل وضعي خیابان، نماهای قدیمی و معماری خاص بدنه آنها، در حال فرسودگی بود. بار ترافیكی سنگینی نیز در این منطقۀ پرازدحام وجود داشت. برای حل مشكل ترافیك این خیابان و نیز نجات، بازسازی و پردازش معماری ّسنتی و نماهای آن، ضرورت حذف این محور از شبكه ترافیكی منطقه و اختصاص آن به عابران پیاده احســاس میشد. بيشتر نماي بناهای قدیمی تربیت مخصوص به آذربایجان است که مشابه آنها را در شهر باکو نیز میتوان مالحظه نمود. تعدادي از بناهاي ارزشمندتر در میدان ســاعت و ابتدای ارتش شــمالی، در اثر اصابت موشک در زمان جنگ تحمیلی از بین رفتند. تصویر شماره 1 محدودۀ ترددی خیابان تربیت را نشان میدهد. همچنین در تصویر شماره 2 نماهای با ارزش در این محدوده نشان داده شده است  5 .روش انجام پژوهش ّ مطالعه بر اســاس روش کمــی انجام گرفتــه و دادهها از طريق پرسشنامه جمعآوری شده اســت. مدت زمان جمعآوری اطالعات از مهرماه تا اســفندماه 1390 بوده است. پایایی پرسشنامه از طریق آزمــون کرونباخ به مقدار 89/0به دســت آمد. در طــول مطالعه، پرسشهاي سخت و مشكل، ساده و قابل فهم شدند. از پاسخگويان سؤال شد كه چقدر عناصر نماي ساختمان بر تصوير ذهني تاريخي ّت عناصر بصري نماها اين منطقه تأثير ميگذارد و خواسته شد اهمي را بر اساس طيف 5 گزينهاي ليكرت ارزيابي كنند. 6 .نمونۀ آماری از مجموع 306 نفر نمونه آماری، خطای نمونههای تجمیع شده برابر با 021843/0 بوده است. بيشتر افراد نمونه، شهروندانی بودهاند که برای خرید، کار یا سکونت در محدودۀ مورد مطالعه حضور داشتهاند و در اين ميان افرادی که با منطقه آشنا بودند و نسبت به پاسخ دادن به سؤاالت عالفهمند بودند، انتخاب شدند. سن بيشتر مصاحبهشوندگان بین 25 تا 51 سال بود )3/45, ٪138 = n )و نسبت زنان بيشتر از مردان بود. افراد کمتر از بیست سال از فهرست خارج شدند زیرا به نظر رسید تمایل کمتری به تكميل پرسشنامه دارند. بيشتر پاسخگويان داراي مدرك ديپلم بودند )8/73, ٪226 = n )و کمترین درصد مربوط به پاسخدهندگانی بود که مدرک لیسانس و باالتر داشتند)9/21, ٪7 = n.) 7 .تحلیل دادهها تحلیــل دادهها با اســتفاده از نرمافزار SPSS انجــام پذیرفت. با محاسبه همبستگی پیرسون، تأثیر عناصر بصری نماهای تاریخی، بر  ارزیابی عابران اندازهگيري شد و عناصر بصری که بر تصویر ذهنی شــهروندان تأثیر میگذارند، مشخص گرديد. نتایج نشان ميدهد که عناصــر نمای بناها بیشترین تأثیر را بــر غنای بصری تصویر ذهنی افراد دارد. 8 .یافتهها عناصــر بصری تأثیر برجســتهاي بر تصویر ذهنی شــهروندان ّت این عناصر از طریق بررســی میگذارنــد. در این مطالعه، اهمي ّت عناصر میانگین امتیازات، مشــخص شد. پس از رتبهبندی اهمي بصــری، رابطة بین این عناصر با تصاویر ذهنی شــهروندان تعیین ّت نمای ساختمانهای تاریخی را در گردید. جدول شماره 1 اهمي مؤلفههای بصری نشان میدهد. نتایج نشان ميدهد که تمام عناصر بصری امتیاز متوسطی بین ّت آنها در نظر 2/5 و 12/6 گرفتهاند. این بدین معنی است که اهمي پپاســخگويان در حد مهم و بسيار مهم است. بر این اساس، سبک عماری نمای بنا )میانگین = 6/12 ،)شــکل نمای بنا )میانگین = 6/12 ،)تزيینهاي نمای بنا )میانگین = 5/8 )و مواد و مصالح نمای بنا )میانگین = 5/7 )مهمترین عوامل در ارائۀ تصویر ذهنی هستند. ُعد نمای ساختمان با )میانگین = 5/2 )و بافت نمای در مقابل، ب ّت ســاختمان )میانگین = 5/4 )از مؤلفههای بصری با درجه اهمي کمتری محســوب میشــوند. با این حال، نباید برای توسعههاي آتی محدودۀ مورد مطالعه نادیده انگاشــته شــوند. در بین این دو گروه، رنگ به عنوان عنصري مهم در نمای ساختمانهای تاریخی امتیاز متوســطی برابر 5/5 گرفته اســت که تأثیر آن را در تصویر ذهنی شهروندان نشان میدهد. کاربرد رنگ در نماها، نباید منظر خیابان را تيره و دلگیر نماید. رنگهایی مثل ســفالی و ســرخاب )تصویر شــماره 3 )به عنوان مناســبترین رنگها برای نماهای ساختمانهای تاریخی ای ّ ن محدوده، قابل توجه هستند. شکلهای شماره 3 و 4 به ترتیب نشــانگر نماهای ساختمانهای تاریخی با تصاویر ذهنی قوی و ضعیف هستند

نتیجه گیری:

نتیجهگیری نمای بناهــا، به عنوان حد فاصل بین فضــای داخلی و خارجی، ّههای تاریخی اســت و تأثیر اغلــب موضوع ارزیابی عابــران از محل بســزایی بر تصویر ذهنی شــهروندان دارد. عوامل مشخصی مانند ّت ارزیابی بازخوردهای احساسی ناظران نسبت به ساختمان بر كيفي معماری محیط ساخته شــده تأثير ميگذارد. از اینرو، اين مطالعه روي ارزیابی از نمای ساختمانهای تاریخی بر اساس عناصری مانند شــکل، رنگ، مواد و مصالح و غیره متمرکز شده است. نتایج نشان میدهد سبک معماری، تزيینها و مواد و مصالح به ترتیب مهمترین عناصر بصری در شكلدادن تصاویر ذهنی از نماهای ساختمانهای تاریخی هســتند. عناصر بصری دیگر مانند رنگ و بافت در شــکل ّتتر هستند. دادن به تصاویر ذهنی نمای بناهای تاریخی کم اهمی با وجود این، از تأثیر آنها در حفاظت یا توســعه بناها در آینده، نباید غفلت شــود. در گام بعدی نتایج نشان داد که سبک معماری، مواد و مصالح و شــکل تأثیر مثبتی بر غنــای بصری تصاویر ذهنی شهروندان، از نمای بناهاي تاریخی دارند. در این بین سبک معماری به عنــوان مهمترین عنصر تأثیرگذار تعیین شــد. از ســوی دیگر، رنگ، تنها عنصر بصری اســت که تأثیر منفی بر تصاویر ذهنی نمای ســاختمانهای تاریخی دارد. اســتفاده از رنگهای ناپیوسته مثل صورتــی و زرد )بهویژه در تزيين جانبــي واحدهاي تجاري( تصویر تاریخــی نمای بناها را در محدودۀ مــورد مطالعه مخدوش میکند. رنگهایی مثل سفالی و سرخابی مناسبترین رنگها برای نماهای ســاختمانهای تاریخی محدودة مورد مطالعه تشخیص داده شد و ّت و غنای بصری منظر خیابان را ارتقا می ً بخشند. چنانچه قبال كيفي ّت ســبک معماری در هم ذکر گردید، بيشتر شــهروندان به اهمي تأثیرگذاری و شکل بخشیدن به تصویر ذهنی نمای بناهاي تاریخی ً بدین معنی است که شهروندان بدون اذعان داشتند. این امر تلویحا ّت مؤلّفههاي معماری در نمای داشــتن پیشزمینۀ معماری از اهمي بناهــای تاریخی آگاه هســتند. از آنجا که ارزیابــی مردم از نمای بناهای تاریخی با ارزیابی متخصصان معماری متفاوت است، مطالعه دیگری برای مقایسه ارزیابی این دو گروه پیشنهاد میگردد. به دليل ّت تحقیق، امکان بررسی تأثیرگذاری فرهنگ و نژاد بر بافت محدودی بناهای تاریخــی وجود ندارد. در مجموع نتایج این مطالعه پلی بین ارزیابیهای محیطی مردم و معماری از نمای بناهای تاریخی ایجاد ّاحی مطلوب کرده است. اســتفاده از نتایج نظرات شهروندان به طر و بهینــه در این گونه بناها کمک شــایانی میکند و منجر به بهبود پایداری محیطی میشود. حراست از بناهای تاریخی فقط در قلمرو ّاحان و معماران قرار نمیگیرد، بلكه شهروندان از بازیگران وظيفة طر اصلی در این زمینه هستند

جهت مطالعه کامل مقاله به فصل نامه شهر ایرانی اسلامی مقاله مهدی عبدللهی و همکاران مراجعه نمایید.

تماس با استادکار 09353097929